Trong khuôn khổ Tuần lễ Quốc gia Phòng, chống thiên tai năm 2025, với chủ đề xuyên suốt là “Cộng đồng bền vững, thích ứng thiên tai”, việc nâng cao nhận thức và trang bị kiến thức, kỹ năng phòng chống sạt lở đất là một yêu cầu cấp thiết. Sạt lở đất là một trong những loại hình thiên tai nguy hiểm, thường xảy ra bất ngờ, nhất là trong mùa mưa bão hoặc tại các khu vực có địa hình đồi núi dốc, ven sông, ven biển, gây ra những thiệt hại to lớn về người, tài sản và môi trường. Vì một cộng đồng an toàn, mỗi chúng ta cần chủ động tìm hiểu và thực hiện các biện pháp phòng tránh hiệu quả.
Nhận Diện Sớm Các Dấu Hiệu Cảnh Báo Sạt Lở Đất – “Tai Mắt” Của Cộng Đồng
Khả năng nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo sạt lở đất đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp chúng ta có thời gian chủ động ứng phó, di dời đến nơi an toàn. Người dân cần đặc biệt lưu ý những thay đổi bất thường của môi trường xung quanh. Đó có thể là sự xuất hiện của các vết nứt mới trên mặt đất, trên tường nhà, mặt đường hoặc các công trình xây dựng khác tại khu vực sườn dốc. Hiện tượng mặt đất phồng lên, cây cối, cột điện, hàng rào bị nghiêng đi hoặc rung chuyển cũng là một tín hiệu đáng báo động.
Ngoài ra, hãy cảnh giác khi thấy nước thấm hoặc chảy ra từ sườn dốc ở những vị trí mà trước đây không hề có, hoặc khi dòng nước trong khe suối đột ngột chuyển sang đục ngầu. Những âm thanh lạ như tiếng răng rắc của cây cối bị gãy, tiếng đất đá va đập hoặc tiếng nổ nhỏ phát ra từ lòng đất cũng có thể là dấu hiệu của một vụ sạt lở sắp xảy ra. Sự chủ động quan sát và thông báo kịp thời những dấu hiệu này cho chính quyền địa phương và những người xung quanh là hành động thiết thực bảo vệ cộng đồng.
Những Việc Cần Làm Thường Xuyên Để Chủ Động Phòng Ngừa Sạt Lở Đất
Phòng ngừa sạt lở đất là một quá trình đòi hỏi sự chung tay và ý thức trách nhiệm của cả cộng đồng thông qua những hành động cụ thể và thường xuyên. Một trong những biện pháp căn cơ là tham gia tích cực vào việc trồng cây, bảo vệ và phát triển rừng, bởi thảm thực vật có vai trò quan trọng trong việc giữ đất, cản dòng chảy và giảm nguy cơ sạt lở.
Bên cạnh đó, việc xây dựng và duy trì hệ thống thoát nước hợp lý trên các sườn dốc và quanh nhà ở là vô cùng cần thiết để tránh nước mưa ngấm quá nhiều vào đất, làm tăng trọng lượng và giảm tính ổn định của mái dốc. Tuyệt đối không được làm tắc nghẽn dòng chảy tự nhiên của sông suối, kênh rạch. Người dân cũng cần tránh các hoạt động làm mất ổn định sườn dốc như đào xới, san gạt đất ở chân dốc một cách tùy tiện, hoặc xây dựng các công trình làm gia tăng tải trọng quá mức lên đỉnh dốc.
Việc thường xuyên theo dõi, kiểm tra các khu vực có nguy cơ sạt lở cao, đặc biệt là sau những trận mưa lớn kéo dài, và báo cáo ngay cho cơ quan chức năng khi phát hiện các dấu hiệu bất thường là trách nhiệm của mỗi công dân. Đồng thời, cần tìm hiểu và tuân thủ các quy hoạch sử dụng đất, quy định về xây dựng an toàn tại địa phương.
Những Điều Tuyệt Đối Tránh Để Đảm Bảo An Toàn và Hỗ Trợ Ứng Phó Hiệu Quả
Để đảm bảo an toàn cho bản thân, gia đình và hỗ trợ công tác ứng phó được hiệu quả, có những việc chúng ta tuyệt đối không nên làm. Trước hết, không được chủ quan, lơ là trước các cảnh báo về nguy cơ sạt lở đất từ cơ quan chức năng. Không xây dựng nhà cửa, công trình ở những nơi đã được xác định là có nguy cơ sạt lở cao hoặc chân sườn dốc không ổn định mà chưa có các biện pháp gia cố đảm bảo an toàn theo tiêu chuẩn kỹ thuật.
Khi có dấu hiệu hoặc đã xảy ra sạt lở, tuyệt đối không được đến gần hoặc quay trở lại khu vực nguy hiểm cho đến khi có thông báo an toàn từ lực lượng chức năng. Không cố gắng băng qua dòng chảy hoặc khối đất đá đang di chuyển. Đồng thời, không làm cản trở các lối thoát hiểm hoặc hoạt động của lực lượng cứu hộ, cứu nạn. Việc phát tán thông tin sai lệch, gây hoang mang trong cộng đồng cũng là điều cần tránh.
Hành Động Khẩn Cấp Khi Có Nguy Cơ Hoặc Xảy Ra Sạt Lở Đất
Khi nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo rõ ràng hoặc khi sạt lở đất bắt đầu xảy ra, hành động quan trọng nhất là bình tĩnh và nhanh chóng di chuyển người và tài sản quan trọng ra khỏi vùng nguy hiểm đến nơi trú ẩn an toàn đã được xác định trước. Ưu tiên giúp đỡ người già, trẻ em, phụ nữ mang thai và người khuyết tật.
Ngay lập tức thông báo cho chính quyền địa phương, ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn hoặc những người xung quanh về tình hình sạt lở. Luôn theo dõi chặt chẽ thông tin và chỉ dẫn từ các cơ quan chức năng qua các phương tiện thông tin đại chúng.
Sạt lở đất là một hiểm họa khó lường, nhưng với sự hiểu biết, tinh thần chủ động phòng ngừa và sự đoàn kết của cả cộng đồng, chúng ta có thể giảm thiểu đáng kể những rủi ro và thiệt hại. Mỗi hành động nhỏ, mỗi ý thức trách nhiệm của cá nhân sẽ góp phần xây dựng một cộng đồng vững mạnh, có khả năng thích ứng và chống chịu hiệu quả trước thiên tai, hiện thực hóa mục tiêu “Cộng đồng bền vững, thích ứng thiên tai”.
